آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

در چه نقطه ای یک توده از گاز مشتعل تبدیل به ستاره می شود؟ اکنون ستاره شناسان پاسخی برای این سوال دارند که چه چیزی باعث به وجود آمدن ستاره می شود و چه چیزی باعث تشکیل یک کوتوله قهوه ای.

وقتی در شب به آسمان نگاه می کنید صرفنظر از این که درون یک شهر باشید یا یک منطقه تاریک خارج از شهر، بیش از آن چه چشم شما می بیند ستاره در آسمان وجود دارد. ستاره شناسان بیان می کنند که به ازای هر 100 ستاره که شما می بینید تعداد بسیاری ستارگان مردود شده ( کوتوله قهوه ای ) وجود دارند که شما نمی بینید. تفاوت بین ستارگان و این اجرام سردتر برای مدت ها به عنوان یک پرسش بی پاسخ در ستاره شناسی مطرح بود که تقریبا در حد تئوری و شبیه سازی باقی مانده بود. در 230 امین نشست ستاره شناسی آمریکا در آستین تگزاس اعلام شد که پاسخی برای این پرسش یافته اند، آن هم نه بر اساس شبیه سازی بلکه بر اساس مشاهدات واقعی.

با وجود آن که کوتوله های قهوه ای اغلب ستارگان مردود شده نامیده می شوند اما کمی این نام غلط است : این اجرام از همان مراحل اولیه هرگز مقدر نبوده است که ستاره بشوند. ستارگان زمانی متولد می شوند که حباب هایی از گاز و گرد و غبار سرد شده روی هم رمبش کنند. اما اگر کمتر از مقدار بحرانی، گاز و گرد و غبار وجود داشته باشد شیء به وجود آمده به اندازه کافی داغ و چگال نخواهد بود تا گداخت هیدروژن آغاز شود. این کوتوله های قهوه ای از ستارگانی با کمترین جرم هم سردتر هستند اما به اندازه ای داغ هستند که در طول موج مادون قرمز تابش کنند. تا سال 1994 کوتوله های قهوه ای به علت کم نور بودن در دسته بندی خاصی قرار نداشتند و ناپیدا بودن آن ها همچنان مطالعه شان را سخت می کرد. به همین علت فقط جرم تعداد انگشت شماری از کوتوله های قهوه ای اندازه گیری شده بودند.

تقریبا یک دهه پیش مشاهداتی از چرخش 31 سیستم دوتایی کم جرم انجام شد که تمام آن ها 130 سال نوری از زمین فاصله داشتند. هر جفتی شامل دو کوتوله قهوه ای یا نهایتا دو ستاره کم جرم بود. ستاره شناسان توانستند با اندازه گیری دوره تناوب و اندازه مداری متقابل هر جفت مقدار جرم های آن ها را محاسبه کنند. محققان با استفاده از تلسکوپ بزرگ رصدخانه کک و تلسکوپ فضایی هابل موقعیت این ستارگان کوتوله کم نور را بدست آوردند، سپس با بهره گیری از تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی تصویری با میدان دید بازتر ثبت کردند. بنابراین توانستند مرکز جرم هر کدام از سیستم های مداری را محاسبه کنند و با این کار جرم های مربوط به 38 کوتوله قهوه ای بدست آمد.

محققان بر اساس این جرم ها تعیین کردند که یک توپ گازی باید حداقل شامل 70 برابر جرم سیاره مشتری باشد تا گداخت هسته ای آغاز گردد و یک ستاره متولد شود. هر مقداری کمتر از این منجر به تولید شیئی می شود که نام آن کوتوله قهوه ای است. جرم کمتر باعث دمای پایین تر شده و بر اساس محاسبات هر شیئی با دمای سطحی کمتر از 1600 درجه کلوین باید کوتوله قهوه ای باشد.

 

10027 comparacion de tamano de planetas

نویسنده: بهزاد صالحی نژاد

کارشناس ارشد اخترفیزیک، عضو تحریریه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد