آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

سرانجام نخستین تصویر واقعی سیاه‌چاله نمایش داده شد. این سیاه‌چاله بسیار بزرگ در کهکشان M87 قرار دارد و بسیار فعال است.

 سیاهچاله ها مرموزترین و شگفت انگیزترین اجرام موجود در کیهان اند. آنها در حقیقت ناحیه ای از فضا_زمان هستند که تجمع جرم در آن ناحیه آنقدر زیاد است که هیچ چیز حتی نورتوانایی گریز از گرانش غیرقابل تصورش را ندارد. مفهوم جسمی که آنقدر پرجرم است که حتی نور هم نمی تواند از آن بگریزد نخستین بار توسط زمین شناسی بریتانیایی به نام جان میچل در سال ۱۷۸۴ مطرح شد.

10002 Black hole enistain

آلبرت اینشتین در سال ۱۹۱۵ با نظریه نسبیت عام خود مبنی بر اینکه گرانش نور را تحت تاثیر قرار می دهد، وجود سیاهچاله ها را پیش بینی کرده بود. چند ماه بعد از آن کارل شوارتسشیلد با طرح این موضوع که اگر شعاع جرمی را آنقدر فشرده کنیم که سرعت فرار از سطحش برابر با سرعت نور شود، نشان داد که سیاهچاله ها می توانند به صورت تئوری وجود داشته باشند. این ویژگی که به شعاع شوارتسشیلد یا افق رویداد معروف است از مهمترین مولفه های سیاهچاله ها بشمار می رود.

استیون هاوکینگ در سال ۱۹۶۷ با محاسبات ریاضی پیچیده و بسیار دقیق ثابت کرد که سیاهچاله ها یک ویژگی عمومی در نظریه نسبیت اینشتین هستند و با فروپاشی ستارگان ابرپرجرم بوجود می آیند. با وجود اینکه سیاهچاله اجازه خروج هیچ چیز حتی نور را از درون افق رویداد خود نمی دهند اما می توان با مشاهده پدیده هایی مانند حلقه تجمعی پلاسمای داغ، عدسی های گرانشی، جت ها یا فوران های پرانرژی و ستارگانی که در مداری پیرامون نقطه ای از فضا که در آن هیچ جرم قابل مشاهده ای وجود ندارد در حال گردش هستند، شناسایی کرد.

10002 m87

نمای کهکشان M87 و جت خروجی از مرکز کهکشان

در سال ۱۹۶۴ اخترشناسان با مشاهده ستاره ای در فاصله ۶۰۰۰ سال نوری از ما با نام علمی HDE 226868 در صورت فلکی صلیب شمالی که حول جرم نامریی می چرخید و سرچشمه پرتو ایکس قوی ای هم بود، موفق شده بودند نخستین سیاهچاله با نام  cygnus x_1 را بصورت غیر مستقیم کشف کنند. نخستین تصویر واقعی از یک سیاهچاله هم در تاریخ ۱۰ آپریل ۲۰۱۹ با تلاش بی وفقه اخترشناسان "پروژه تداخل سنج رادیویی افق رویداد" به ثبت رسید. در این تصویر که قلب کهکشان M87 در خوشه کهکشانی سنبله و در فاصله ۵۵ میلیون سال نوری از ما را نشانه رفته است، ابرسیاهچاله ای با قطر ۴۰ میلیارد کیلومتر و جرمی معادل ۶.۵ میلیارد برابر جرم خورشید را مشاهده می کنید که همانند هیولایی کیهانی در حال بلعیدن هر آنچه در نزدیکی خود است.

10002 first view black hole

برای تهیه نخستین تصویر از سیاهچاله پنج پتا بایت که معادل پنج میلیون و دویست و چهل و دو هزار و هشتصد و هشتاد گیگا بایت داده با استفاده از هشت تلسکوپ بزرگ رادیویی ثبت و سپس پردازش شد. کیتی بومن (Katie Bouman)، یکی از افراد گروه تحلیل دیتا و پردازش این تصویر است که واکنش او هنگام دیدن تصویر سیاهچاله برای نخستین بار بسیار جالب و دیدنی است.

 

نویسنده: میلاد جبوری عباسی

همکار و عضو گروه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد