آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

چند ماه پیش، در ماه ژانویه (بهمن) یک تیم از رصد کنندگان آسمان شب حدس زدند که دنباله­ دار 332پی/ایکیا-موراکامی در حال فروپاشیدن است؛ حق با آنها بود!

سرنوشت ناگوار دنباله­ دار 332پی/ایکیا-موراکامی

 دنباله دار 332/پی، به مدت 4 و نیم میلیارد سال بدون حاشیه و آرام در کمربند کویپر در حال پرسه زدن بود و زندگی آرامی داشت. اما در حدود 10 میلیون سال پیش اتفاقی رخ داد (احتمالا یک تماس نزدیک با جرمی دیگر) و باعث شد که این جرم کوچک یخی راه خود را به سمت درون منظومه شمسی کج کند. به مرور زمان جاذبه شدید غول منظومه شمسی (مشتری) این دنباله دار را به فاصله نزدیکتری از خورشید رساند (جایی که هر بار گردش آن به دور خورشید 5 سال و نیم زمینی طول می کشید). در این هنگام بود که برای اولین بار در 3 نوامبر 2010 (12 آبان 1389)، دو ستاره­ شناس آماتور ژاپنی به نامهای کائورا ایکیا و شیگکا موراکامی این دنباله دار را رصد کردند.

با وجود زندگی آرام دنباله دار 332 /پی زمانی که کشف شد، بیش از حد مورد انتظار روشن بود (قدر ظاهری این دنباله دار در حدود 8 بود) که غیر عادی به نظر می رسید. به همین دلیل ستاره شناسان حدس زدند که این دنباله دار متحمل یک نوع انفجار مخرب شده است. گیسوی دنباله دار (کما) در همان روزهای ابتدایی به سرعت از نظرها پنهان شد و همین امر موجب شد تا توجه ستاره شناسان به این دنباله دار جلب شود.

در 31 دسامبر 2015 (10 دی 1394)، تلسکوپ پان استار 1 لحظه رسیدن مجدد این دنباله دار به حضیض خورشیدی را ثبت کرد. یک تیم با سرپرستی دیوید جویت (از دانشگاه کالیفرنیا، لوس آنجلس) به سرعت دست به کار شده و این دنباله دار را توسط تلسکوپ فضایی هابل رصد کردند و مشاهده نمودند که به صورت کامل از هم پاشیده شده و حداقل به 25 قطعه تقسیم شده است.

در طول پنج روز (از 26 تا 28 ژانویه 2016؛ 6 تا 8 بهمن 1394) و (12 و 13 آوریل 2016؛ 24 و 25 فروردین 1395) دوربین شماره 3 میدان گسترده هابل، لحظه مرگ این دنباله دار را ثبت کرده است. هر چند که اندازه گیری تمام تکه های به جا مانده حاصل از فروپاشی دنباله دار به صورت دقیق غیر ممکن به نظر می رسد، اما تیم جویت حدس می زنند که هر تکه از آن باید در حدود 20 تا 60 متر طول داشته باشد. اینکه چرا و چگونه این دنباله دار از هم فرو پاشیده است مشخص نیست اما به احتمال قوی، هسته یخی آمورف (بی نظم) دنباله دار خود به خود به شکل کریستالی اش در آمده است (یک واکنش سریع که نه تنها گرما تولید می کند بلکه بموجب آن گازهای به دام افتاه نیز آزاد می شوند) احتمالا همین سناریو در مورد دنباله دار 17پی/هولمز در نوامبر 2007 اتفاق افتاد و موجب فروپاشیدن شگفت انگیز این دنباله دار نیز شد.

ذکر این نکته ضروری به نظر می­رسد که سناریوی بیان شده قطعی نیست و هنوز در حد یک فرضیه باقی مانده است. همانگونه که در جزئیات منتشره در مجله اختر فیزیک که در 20 سپتامبر منشر شده وجود دارد در مورد دلیل فرو پاشیدن این دنباله دار تردید وجود دارد. تیم جویت بیان می­کنند که مدارک و شواهد روشنی که نشان دهد در درون دنباله دارها یخ آمورف (بی نظم) وجود دارد در دسترس نیست. آنها همچنین بیان می کنند که بعید بنظر می رسد نیروی کشنده گاز برای از هم پاشیدن یک دنباله دار آن هم به ابعاد ده­ ها متر کافی باشد. نه تنها بعید است بلکه مخالف قانون جاذبه (گرانش) می باشد.

تنها چیزی که می شود در مورد دنباله دار 332/پی­ به طور قطع بیان کرد این است که: بسیار بعید بنظر می رسد در حضیض بعدی در سال 2021  بتوانیم این دنباله دار­ را ببینیم؛ البته اگر تا آن زمان چیزی از آن باقی مانده باشد!

نویسنده: شهریار فقه کریمی

همکار و مترجم گروه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد