آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی
 کسوف سال های 1374 و 1378 پایه گذار نسل جوان و تازه یی در جامعه ستاره‌شناسی آماتوری ایران بود. زمانی تنها دلخوشی دوستداران آسمان شب ایران، خواندن «ستاره‌شناسی» تنها ماهنامه اخترشناسی خاورمیانه بود. پخش برنامه تلویزیونی آسمان شب امید تازه یی را در دل منجمان آماتور کشورمان پدید آورد. پس از آن با اوج گیری فعالیت فرهنگسراها در تهران، این مراکز فرهنگی خانه دوم نجومی ها بودند.
 
 
کانون های ستاره‌شناسی در فرهنگسراها محفل خوبی برای برگزاری برنامه های ستاره‌شناسی بود. اینها مجموعه فعالیت های مهم نجوم آماتوری ایران تا پیش از سال 1380 بودند. در آن دوران دانشجویان اندکی در دانشگاه ها به فعالیت ستاره‌شناسی آماتوری می پرداختند. دلخوشی آنها و دیگر منجمان آماتور آن سال ها وقوع رخدادهایی چون خورشیدگرفتگی، ماه گرفتگی، بارش شهابی یا گذر ستاره های دنباله دار بود. گروه نجوم سعادت شهر استان فارس که پایه گذار آن «اصغر کبیری» بود، در آن سال ها ساختمان رصدخانه خود را با سرمایه مردم شهر پایه گذاشتند.
 
 
 
در تابستان سال 1380 اولین گردهمایی منجمان آماتور ایران در همین شهر برگزار شد. برای اولین بار بود که دوستداران نجوم به صورت جدی در یک گردهمایی کشوری دور هم جمع شده بودند تا از تجربه های خود بگویند و لذت گردهم آمدن جمعیتی ستاره‌شناسی را درک کنند. گروه ستاره‌شناسی ادیب اصفهان، گروه ستاره‌شناسی روجا، ثاقب گیلان و انجمن نجم شمال در رشت، گروه ستاره‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، رصدخانه دانشگاه شیراز، گروه ستاره‌شناسی صدرای تهران از مهمترین و فعال ترین گروه های ستاره‌شناسی ایران در آن سال ها بودند. مدارس تیزهوشان هم نقش مهمی در ترویج ستاره‌شناسی داشتند. مدرسه فرزانگان تهران در حال پرورش نسلی از دانش آموزان دوستدار ستاره‌شناسی بود و پس از آن در مدارس دیگری از کشور هم حرکات مثبتی در تربیت منجمان آماتور شکل گرفت که نتیجه آن در سال های بعد به خوبی بار نشست.
 
 
در آبان سال 1380 باشگاه ستاره شناسی اندیشه تهران که تا چند ماه پیش از آن با نام گروه ستاره‌شناسی دکتر «حسابی» فعالیت می کرد، نخستین باشگاه ستاره‌شناسی ایران را در آمفی تئاتر فرهنگسرای اندیشه برگزار کرد. جامعه نجومی کشور ما در آن زمان کوچک بود و تعداد گروه های نجومی فعال کشور ما بیشتر از ده گروه نبود. در بهمن ماه همان سال انجمن ستاره‌شناسی ایران اولین باشگاه ستاره‌شناسی تهران را در سالن همایش های دانشگاه فیزیک در انتهای خیابان کارگر شمالی آن زمان برگزار کرد. شاخه آماتوری انجمن ستاره‌شناسی ایران که به تازگی شکل گرفته بود، خانه جدیدی برای دوستداران ستاره‌شناسی بود. شاخه آماتوری سعی داشت تا نقش ناظر، هماهنگ کننده و مرجع را برای گروه های ستاره‌شناسی کشور ایفا کند. برای دوستداران ستاره‌شناسی برپایی باشگاه نجوم امید تازه تری برای ادامه جدی تر فعالیت هایشان بود. در این باشگاه منجمان آماتور با دستاوردهای هرماهه همدیگر آشنا می شدند و از تجربه های یکدیگر بهره مند می شدند. ضمن اینکه این باشگاه محل خوبی برای برنامه ریزی شب های رصدی بود و منجمان بسیاری از همین باشگاه راهی شب های رصدی به یادماندنی شدند. یکی دو سال پس از برپایی باشگاه ستاره‌شناسی تهران توسط شاخه آماتوری انجمن ستاره‌شناسی ایران، گروه های فعال شهرهای مختلف کشور اقدام به برپایی باشگاه های نجوم ماهانه در شهرهای خود کردند که این اقدام به هماهنگی و همکاری بیشتر منجمان آن شهرها انجامید. امروزه در شهرهایی چون مشهد، اهواز، اصفهان ، پاسارگاد (سعادت شهر)، رشت، یزد،  سمنان، کرمان، شیراز و شهرهای دیگری از کشور باشگاه ماهانه ستاره‌شناسی برگزار می شود که البته در برپایی تمامی این باشگاه ها پیوستگی منظم زمانی وجود ندارد و ممکن است برگزاری یک باشگاه با تاخیر چندماهه باشد.

سال های 80 ، 81 و 82 سال های خوبی برای ستاره‌شناسی آماتوری ایران بودند. زمانی که گذر زهره در ایران رخ داد، به ناگهان تعداد گروه های ستاره‌شناسی ایران افزایش چشمگیری یافت. البته درصد بالایی از این گروه ها فعالیت چندانی ندارند و برنامه هایشان در چند رصد عمومی و برگزاری روز ستاره‌شناسی خلاصه می شود. اما آنچه ما را نگران از آینده ستاره‌شناسی ایران می کند ورود کم و خروج بسیاری از گروه های نجومی کشور است. نوجوانان و جوانان راهنمایی و دبیرستانی به ستاره‌شناسی آماتوری علاقه مند می شوند و بیشتر آنها در نهایت پس از 3 ، 4 سال آرام آرام از جامعه ستاره‌شناسی آماتوری ایران خارج و وارد محیط های دیگری در جامعه می شوند.
 
 
یکی از برنامه های علمی که در طول چند سال گذشته در سایه استادان در کشور پیشرفت چشمگیری داشته است، رصد های رویت هلال ماه است که با استقبال بسیار زیاد منجمان آماتور روبه رو شده است. پایه گذاری گروه ستاره‌شناسی غیرحرفه یی رویت هلال ماه های قمری جوان ایران توسط استاد «صیاد» و متعاقب آن تاسیس گروه های رویت هلال ماه در شهرهای مختلف کشور و برگزاری دوره های مختلف رویت هلال، فضای جدیدی را برای منجمان آماتور کشورمان فراهم آورد. این گرایش علمی که آمیخته با مضامین مذهبی است دارای ضابطه های علمی متنوعی است که جذابیت های گوناگونی را برای دوستداران تنها قمر زمین فراهم آورده است. رویت هلال ماه تجربه جدیدی برای ما دوستداران ستاره‌شناسی بود. تجربه موفقی که می تواند سرمشقی برای دیگر برنامه های ستاره‌شناسی کشورمان باشد.

پیشنهاد نگارنده این است که دست اندرکاران گروه های ستاره‌شناسی و در رأس آنها انجمن ستاره‌شناسی ایران برنامه ریزی جدی یی را برای ادامه فعالیت دوستداران ستاره‌شناسی پی ریزی کند. نگهداری و تکامل علمی منجمان آماتور ایران وظیفه دشواری است که بزرگان ستاره‌شناسی و منجمان آماتور باسابقه کشورمان می توانند با تکیه بر تجربه های چندین ساله خود در زمینه ستاره‌شناسی آماتوری، آن را به انجام برسانند. ما نسبت به هر آنچه انجام می دهیم، مسوولیم.

نویسنده: خسرو جعفری زاده

مدیر وب سایت آسمان شب ایران، عکاس آسمان شب

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد