آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

در حال حاضر جرم UZ 224 2014 با فاصله ای در حدود 14 میلیارد کیلومتر از زمین یکی از دورترین اجرام کمربند کویپر محسوب می شود.

صبح امروز مرکز خرده سیارات اتحادیه بین المللی نجوم (IAU's) اعلام کرد که منجمان در شیلی توانسته اند یک جرم جدید در کمربند کویپر را شناسایی کنند. به گفته آنان این جرم جدید که با نام علمی UZ 224 2014 شناخته می شود، در حال حاضر در فاصله 91.6 واحد نجومی (13.7 میلیارد کیلومتر) از خورشید قرار گرفته است. این فاصله، 3 برابر از موقعیت فعلی پلوتو نسبت به خورشید دورتر است. از بین تمامی اجرام شناخته شده کمربند کویپر، تنها اریس با فاصله ای در حدود 96.2 واحد نجومی و V774104 با فاصله 103 واحد نجومی از این جرم تازه شناخته شده دورتر هستند.

البته همانگونه که در شکل نیز مشخص است در حال حاضر، UZ 224 2014 از میانگین فاصله اش  به خورشید نزدیکتر است. مدار بیضی شکل بسیار طولانی و عجیب این جرم موجب شده است که فاصله آن از خورشید، بین 38 تا 179.8 واحد نجومی متغیر باشد! به همین دلیل، دانشمندان این جرم را بعنوان یک عضو اصلی از کمربند کویپر به حساب نمی آورند؛ زیرا همانگونه که گفته شد، مدار این جرم، بیضی شکل و کشیده است و فاصله آن از خورشید به قدری متغیر است که در بعضی موارد در اوج خود تا 179.8 واحد نجومی از خورشید فاصله می گیرد اما در نزدیکترین حالت خود (حضیض) حتی به مدار نپتون نزدیک می شود. این عدم ثبات در مدار باعث می شود که دانشمندان این جرم را بعنوان یک SKBOs شناسایی کنند. S در ابتدای این نام، مخفف scattered به معنی پراکنده است و KBO مخفف جرم کمربند کویپر می باشد. SKBO ها اجرامی هستند که به ظاهر در کمربند کویپر (KBO) قرار دارند اما در گردش خود به دور خورشید از مداری ثابت پیروی نمی کنند و در اوج خود از کمربند کویپر هم فراتر می روند اما در حضیض، در بعضی موارد حتی مدار نپتون را هم قطع می کنند!
مدار UZ 224 2014 به غیر از بیضی شکل بودن به خاطر ابعاد گسترده و طولانی آن نیز مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. هر بار گردش کامل این جرم به دور خورشید چیزی در حدود 1140 سال زمینی طول می کشد.
یک تیم با رهبری دیوید جردز از دانشگاه میشیگان برای اولین بار این جرم را در آگوست 2014 (امرداد 1393) رصد کردند و پس از آن، چندین مرتبه دیگر نیز در رصدخانه بین المللی آمریکا در شیلی در طی سال های 2015 و 2016 این جرم دیده شد. به لطف وجود دوربین انرژی تاریک در رصدخانه اینتر-آمریکن سرو تولولو، علیرغم نور بسیار ضعیف UZ 224 2014 (قدر ظاهری 23.5) دانشمندان این مرکز بالاخره توانستند یه عکس واضح از این جرم بدست بیاورند.
دیوید جردز معتقد است که توانایی فوق العاده دوربین انرژی تاریک در تلفیق دو ویژگی منحصر به فرد توانسته است که این ابزار را به یکی از پیشرفته ترین و مهم ترین ابزارهای حال حاضر جهان در شناخت کیهان تبدیل کند. این دو ویژگی عبارتند از، میدان دید گسترده و عمق دید؛ این دوربین هم میدان دید گسترده ای دارد و هم در عین حال با چشمان تیز بینش می تواند به اعماق فضا سفر کرده و دورترین نقاط را هم رصد کند. او می گوید که تحقیقات ما به منظور بررسی اجسام فرا نپتونی (trans-Neptunian objects) با وجود محدود بودن زمان و تعداد زیاد داده ها، تا کنون بسیار موفقیت آمیز بوده و توانسته ایم دهها جرم جدید را در کمربند کویپر شناسایی کنیم. او می افزاید که: ما امیدواریم UZ 224 2014 تنها جرم جذاب کشف شده نباشد و در آینده نیز بتوانیم اجرام دوردست دیگری را به لیست اجرام کمربند کویپر اضافه کنیم.
در حال حاضر تیم جردز، در مورد جرم تازه کشف شده خود چیز زیادی به غیر از مدار، فاصله و میزان روشنایی ظاهریش نمی دانند. با توجه به فاصله و میزان روشنایی (بازتاب نور خورشید) می توان حدودا اندازه آن را تخمین زد. دانشمندان معتقدند که اگر تصور کنیم که این جرم سطحی صیقلی دارد و 50 درصد از نور خورشید را منعکس می کند باید بپذیریم که قطری برابر 400 کیلومتر دارد. یا اگر سطحی ناهموار داشته باشد و نور ساطع شده از آن فقط 5 درصد نور دریافتی از خورشید باشد، اندازه آن 1200 کیلومتر خواهد بود. بنابراین دانشمندان تخمین می زنند که اندازه این جرم آسمانی چیزی در حدود 400 تا 1200 کیلومتر باشد. اگر این اندازه درست باشد، این جرم باید خود را آماده کند که در لیست سیاره های کوتوله قرار بگیرد.
خوشبختانه ما به زودی ابزارهای بسیار مجهزتری را برای اندازه گیری اجرام آسمانی در اختیار خواهیم داشت. جردز از تلسکوپ رادیویی آلما به منظور محاسبه گرمای ساطع شده از UZ 224 2014 استفاده کرده که می تواند با در نظر گرفتن سایر داده ها در محاسبه اندازه و میزان بازتاب این جرم مفید باشد.

نویسنده: شهریار فقه کریمی

همکار و مترجم گروه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد