مجله نجوم شماره 196 منشر شد. خلاصه ای از اخبار و مقالات این شماره را مشاهده می نمائید...
8 توآن در ایران، بابك امین تفرشی
10آیا ناسا برای ما مهم است؟، پوریا ناظمی
یك نگاه 11
خبار جهان، تحریریه 12
اخبار ایران، گردآوری: زهرا رحیمدل15
تلسكوپ هابل 20 ساله شد!، دكتر بهرام مبشر 18
عالم را چگونه اندازه پذیر كنیم؟، رضا منصوری 20
مزهی عجیب این سیاره، ترجمه: الهام شعبانی 23
جست و جوی مادهی تاریك در بازیهای نور، گفت و گو با دكتر مارك مونیه، گفت و گو از فاطمه عظیم لو 24
رو به رو شدن با واقعیت، ترجمه: شادی حامدی آزاد 30
مبانی عكاسی نجومی با دوربین دیجیتال(3)، ترجمه و بازنویسی: بابك سدهی 32
داستان: گوشی را بگذار!، شهاب صقری 36
آسمان در این ماه( تیر 1389)، كاظم كوكرم و ... 40
تغییری در مأموریتهای روباتیک پیش نمیآید، دكتر فیروز نادری 52
پرسشهایی بیپاسخ در سخنرانی رییسجمهور اوباما، بروس مکكندلس 60
نصب كردن تلسكوپ، فرزاد زمانفر 71
خانواده ی زحل از نگاه هرشل، ترجمه: شادی حامدی آزاد 78
بازارچهی نجومی و اشتراك 80
چكیدهی برخی از مقالات به زبان انگلیسی، نادر حیدری 84
یك عكس، یك خاطره، بابك امین تفرشی 85
یادداشت:
آیا ناسا برای ما مهم است؟
پوریا ناظمی
این شمارهی ماهنامهی نجوم دربردارندهی پروندهی نسبتاً قطوری دربارهی ناسا و برنامهی جدیدی است که باراک اوباما در سخنرانی خود در پایگاه فضایی کِنِدی برای این سازمان ارایه کرده است. اما چرا چنین موضوعی باید برای ما، که در سوی دیگر جهان زندگی میکنیم، آنقدر مهم باشد که برایش بیش از 20 صفحه از مجله را اختصاص دهیم. فکر میکنم دستكم به علتهای زیر این پرونده هدر دادن صفحات مجله و وقت شما نخواهد بود...
تلسكوپ نصبكردن
فرزاد زمانفر
فرض كنید در شبی زمستانی برای عكاسی به ارتفاعات خاموش رفتهاید و بعد از مستقر كردن تجهیزات خود شروع به عكاسی میكنید. ولی با تعجب متوجه میشویدكه مقرّ تلسكوپ شما خوب قطبی نشده و در تمام عكسهایتان ستارهها به خط تبدیل میشوند و تلاش شما برای اصلاح این خطا بینتیجه میماند. چاره چیست؟...
مبانی عکاسی نجومی با دوربینهای دیجیتال
جِری لُدریگاس
ترجمه و بازنویسی: بابک سدهی
انتخاب دوربین مناسب برای عکاسی نجومی
منظور ما از دوربین دیجیتال در این مجموعه مقالات، دوربینهای تکلنزی بازتابی دیجیتال است. این دوربینها را بهاختصار DSLR (Digital Single Lens Reflex) مینامند. این نوع دوربین، آینهای در جلو حسگر دارد که مسیر نورِ آمده از لنز را به سوی چشمی دوربین تغییر میدهد تا عکاس همان قاب تصویری را ببیند که از درون لنز دوربین دیده میشود. به همین علت برخلاف دوربینهای دولنزی که لنزی مجزا برای چشمی دوربین دارند، به این دوربینها تکلنزی میگویند. وقتی دكمهی شاتر را فشار میدهیم، آینه از مسیر نور بالا میرود تا تصویر روی حسگر بیفتد و ثبت بشود. هنگامی كه شاتر را رها میکنیم آینه به جای خود برمیگردد و دوباره میتوانیم تصویر درون لنز را از چشمیِ دوربین ببینیم...
ژرفا:
- ناسا به روایت اوباما
پوریا ناظمی
پنجشنبه 26 فروردین 1389 هواپیمای ویژهی ریاست جمهوری آمریکا که به اِیرفورسوان معروف است روی باند فرود پایگاه فضایی کِنِدی فرود آمد. باراک اوباما در حالی قدم به پلكان هواپیما گذاشت که میدانست روز سختی در پیش دارد. در کنار وی چارلز بولدون فضانورد کهنهکاری، که اکنون ریاست ناسا را بر عهده دارد و باز آلدرین و برخی از مقامات سیاسی حضور داشتند. او ابتدا به دیدن سکوی پرتابی رفت که موشک فالکون4- که محصولی از بخش خصوصی است روی آن برای پرواز آماده میشد. پس از آن بود که وارد اتاق کنفرانس شد. اتاقی که همهی میهمانان آن بهدقت انتخاب شده بودند و از ورود کارمندان غیر مدعو ناسا به آن جلوگیری شده بود.
- تغییری در مأموریتهای روباتیک پیش نمیآید
یادداشت اختصاصی دکتر فیروز نادری، مدیر بخش مطالعات راهبردی و برنامهریزی مأموریتهای اکتشافات روباتیک ناسا (JPL) دربارهی برنامهی جدید فضایی باراک اوباما
اکنون بیش از 50 سال از آغاز فعالیتهای فضایی میگذرد. در این نیمقرن چندین بار رؤسای جمهور ایالات متحدهی آمریکا تلاش کردهاند تا ایدههای بزرگی برای پیشبُرد برنامههای فضایی آمریکا ارایه کنند. مهمترین و بزرگترینِ این ایدهها مربوط به رییسجمهور کِنِدی بود که برنامهی سفر انسان به ماه را مطرح کرد. در آن دوران به علت شرایط جنگ سرد، دولت آمریکا از این ایده حمایت کرد و بودجهی لازم برای این پروژه را تأمین کرد و نتیجه آن شد که در آن دهه برنامههای آپولو با موفقیت به انجام رسید. پس از پایان پروژهی آپولو، بحثهای فراوانی در گرفت که حالا که ماه را فتح کردهایم گام بعدی چیست و اکنون باید چه کنیم؟ من در آن دوره دانشجو بودم و به خاطر میآورم، بحثها عمدتاً روی دو گزینه متمرکز بود: یکی سفر انسان به مریخ و دیگری ساخت شاتلهای فضایی. حامیان شاتلهای فضایی پیشنهاد میکردند كه فضاپیماهایی با
- متن سخنرانی باراک اوباما در پایگاه فضایی کِنِدی
مایلم در ابتدا از سناتور بیل نلسون و مدیر ناسا چارلز بولدون بهسبب رهبری خارقالعادهشان تشکر کنم. همینطور میخواهم نامی از دکتر باز آلدرین ببرم که در میان ما حضور دارد. چهار دههی پیش، باز برای ما تبدیل به اسطوره شد. اما در طول چهار دههی بعد از آن به ایفای نقش خود در مقام یکی از رهبران صاحب بصیرت و قدرت در زمینهی پروازهای سرنشیندار به فضا ادامه داد. غیر از افراد حاضر در اینجا تعداد بسیار اندکی از مردم میتوانند ادعا کنند که دارای تخصصی در حدّ باز، بیل و چارلی در زمینهی اکتشافات فضایی هستند همچنین میخواهم از همهی شما، دانشمندان، مهندسان، رهبران تجاری، مسئولان روابط عمومی و فضانوردانی که اینجا حضور دارید تشكر كنم. در آخر – اگرچه نه از نظر اهمیت – میخواهم از همهی مردان و زنان ناسا تشكر كنم برای کار بزرگی که نه برای آمریکا که برای جهان انجام میدهند.
- صورتفلکیای که شکل نگرفت!
برنامهی فضایی اوباما جوابیهای در ردّ برنامهی فضایی جرج بوش بود اما هر دو این برنامهها در یک مورد اشتراک داشتند و آن اینکه بزرگترین خبری که هر دو اعلام کردند مربوط به یک برنامه بود. برنامهای به نام برنامهی كانستلِیشِن یا صورتفلکی (Constellation). جرج بوش در چشمانداز خود این سامانه را بهعنوان طرحی برای جانشینی شاتلهای فضایی مطرح کرد که در عین حال امکان بازگشت دوباره به ماه را فراهم میآورند و اوباما عملاً آن را لغو کرد. هر دو بار بیشترین بحثها را این برنامه به خود اختصاص داد...
ژرفا : - ناسا
یادداشت اختصاصی بروس مکكندلس، فضانورد سابق ناسا، دربارهی نطق باراک اوباما
- پرسشهایی بیپاسخ در سخنرانی رییسجمهور اوباما
کمتر کسی است که علاقهمند به فضا باشد و تصویر معروف فضانوردی را که نشسته بر صندلی جتدار خود بدون هیچ نوع اتصال به سفینهی مادر بر فراز آبی زیبای زمین در میانهی فضا شناور است ندیده باشد. شاید این عکس، که حتی بیشتر از تصاویر فرود انسان بر ماه مورد توجه قرار گرفته است، نمادی از بیپروایی و ماجراجویی در ژرفای فضا باشد. چهرهی کسی که روی آن صندلی نشسته بهسبب ماسک ضدّ آفتابش مشخص نیست ولی بسیاری از علاقهمندان فعالیتهای فضایی نام او را میشناسند. بروس مکكندلس، فضانورد کهنهکار، که سفری ماجراجویانه را هنگام آزمایش ...
- ناسا چیست؟
این روزها ناسا نامی فراتر از یک اسم ساده برای یک سازمان فضایی جهانی است. ناسا به نماد و نشانهای از پیشرفت علمی بشر تبدیل شده است. جمعی از بهترین نیروهای علمی، فنی، مهندسی و مدیریتی جهان در سازمانی به نام ناسا گرد آمدهاند تا برنامههای پیشرفت انسان در بیرون از خانه را سامان بدهند و در عین حال زندگی بهتری برای ما اینجا، روی زمین، به وجود آورند. با شنیدن نام ناسا بسیاری یاد فضانوردانی میافتند که در مدار زمین یا فراسوی آن مشغول فعالیتاند یا گروههایی از دانشمندان که ردّ پای حیات را در دیگر نقاط سیارهی ما جستوجو میکنند...
- اقتصاد کشف جهان
پرسش قدیمی «علم بهتر است یا ثروت»؟ در دوران ما بههیچ عنوان معنا ندارد. این دو آنچنان در هم تنیده شدهاند که نمیتوان یکی را فارق از دیگری دید. علم جدید راههای درآمدزایی را توسعه میدهد و پول بیشتر کمک میکند تا امکانات بیشتری در اختیار دانشمندان قرار بگیرد. به همین سبب شاید بالاترین اولویت هر سازمان علمی در جهان تأمین بودجهاش باشد؛ بودجهای که باید تأمین شود تا مرزهای دانش جابهجا شوند. اگر شما با سازمانی عظیم مانند ناسا مواجه باشید باز هم ناچارید دخل و خرجتان را تنظیم کنید. ناچارید منابع مالی را تأمین و با دولت بر سر اختصاص بودجه چانهزنی کنید و با استفاده از لابیهای مختلف برای زنده نگاه داشتن مؤسسهی خود بجنگید و در نهایت از فهرست امکانات و علایق موجود شروع به حذف کردن مواردی كنید که در عین اهمیت ممكن است در اولویت قرار نداشته باشند...
- رؤسای جمهوری كه مسیر ناسا را تغییر دادند
اگر در جهان ناسا نمادی از یك سازمان علمی و فناوری پیشرو به شمار میرود، برای آمریكاییها ناسا چیزی بسیار بیشتر از یك سازمان علمی است. ناسا – همانطور كه اوباما نیز در سخنرانیاش اشاره كرد – برای آمریكاییها نمادی و ویترینی از آن چیزی است كه آن را روحیهی آمریكایی نامیدهاند. به همین جهت ناسا تبدیل به ویترینی از نمایش توانایی برای آمریكا شده است و به همین جهت مسایل آن باید بادقت از سوی عالیترین نهادهای ایالات متحده همچون كنگره و سِنا و دفتر رییسجمهور زیر نظر باشد. از سوی دیگر فناوریهایی كه در مسیر توسعهی فناوری و اكتشافات فضایی تولید میشود نهتنها برای پیش بردن مرزهای علمی كاربرد دارد كه میتواند سطح بهداشت، زندگی عمومی و همچنین توان نظارتی و نظامی آمریكا را افزایش دهد و به همین سبب هم هست كه مسئلهی ناسا فقط مسئلهی فضا نیست...
- کِنِدی: رویای مأموریتی دشوار
جان اف. كندی 35اُمین رییسجمهور آمریكا و از حزب دموكرات بود كه در فاصلهی سالهای 1961 تا 1963 (1342-1340 شمسی) ریاستجمهوری را بر عهده داشت. او پیش از آنكه نخستین دورهی ریاستجمهوری خود را به پایان برساند ترور شد. دورهی ریاستجمهوری وی یكی از تنشآمیزترین دورههای روابط بینالملل به شمار میرود كه با افزایش رقابتهای جنگ سرد جهان عملاً در آستانهی جنگی دیگر قرار گرفته بود و عملاً در سال 1341/1962 و در جریان بحران موشكی كوبا چیزی نمانده بود تا شعلههای جنگ جهانی دیگری فروزان شود. در این دورهی زمانی اوج رقابتهای فضایی نیز در حال رخ دادن بود. دو سال پیش از آنكه كندی وارد دفتر ریاستجمهوری شود، آمریكاییها ناسا را تأسیس كرده بودند و فضا در اولویت برنامههای آمریكا قرار گرفته بود. او در نخستین سال تصدی مقام ریاستجمهوری و در 25 می 1961 (5 خرداد 1340) در جلسهی مشترك سنا و كنگره حاضر شد و سخنرانی معروف خود دربارهی مأموریت جدید ناسا را ایراد كرد. هنگام این سخنرانی از عمر ناسا فقط سه سال میگذشت و به نظر میآمد آمریكا در حال واگذار كردن همهی افتخارات فضایی به رقیب خود، یعنی شوروی، است...
- ریچارد نیکسون: دوران پس از فتح ماه
دومین رییسجمهوری که برنامهای بزرگ را پیش روی ناسا قرار داد ریچارد نیکسون بود. او 37اُمین رییسجمهور ایالات متحده بود که از سال 1969 تا 1974 (1348 تا 1353) ریاستجمهوری را بر عهده داشت. او که
- رونالد ریگان/جرج بوش پدر: پایگاهی در مدار
رونالد ریگان 40اُمین رییسجمهور ایالات متحده و از حزب جمهوریخواه بود که در فاصلهی سالهای 1981 تا 1989 (1368-1360) ریاستجمهوری را بر عهده داشت. دورهی او دورهی برخی از رویدادهای مهم فضایی به شمار میرفت. شاتل فضایی چلنجر در دورهی ریاستجمهوری او بود که هنگام برخاستن از سکو منفجر شد و 7 فضانورد آن کشته شدند. این مسئله باعث بازنگری در سامانهی امنیت شاتلها شد. همچنین معمولاً ریگان را بهعنوان معمار طرح جنگ ستارگان میشناسند. طرحی که یک سپر دفاعی ضدّ موشکی مستقر در فضا را پیشنهاد میکرد. اما در حقیقت دورهی او دورهای بود که مأموریت ساخت ایستگاه بینالمللی فضایی مطرح شد. او در سال...
- جرج بوش پسر: رویایی بدون پراخت بهای آن
جرج بوش پسر برای کسب عنوان 43اُمین رییسجمهور آمریکا رقابتی سخت را با ال گور دموکرات پشت سر گذاشت. در انتهای شب در حالی که همه ال گور را برندهی انتخابات میدانستند و از نظر آرای عمومی وی جلوتر از رقیب خود بود با اعلام نتایج آرای کالج الکترال در ایالت فلوریدا بوش برنده معرفی شد و پس از چند ماه پیگیری قضایی شمارش مجدد آرا در فلوریدا با حکم دیوان عالی متوقف شد تا بوش در مقام رییسجمهور وارد دفتر بیضی کاخ سفید شود. او در دومین دورهی حضورش در کاخ سفید و در سال 1387/2008 در مقرّ مدیریت ناسا حاضر شد تا طرحی را اعلام كند که از آن به چشماندازی جدید در برنامههای فضایی نام میبرد. جرج بوش در این سخنرانی سعی کرد افقی بسیار وسیع را پیش روی ناسا بگذارد...
- باراک حسین اوباما: بهایی که بابت رویای بوش پرداخته شد
انتخابات سال 1387/2008 آمریکا یکی از متفاوتترین کارزارهای انتخاباتی را به همراه داشت. در جریان این رقابت نفسگیر بود که اوبامای سیاهپوست از حزب دموکرات با شعار تغییر خود ابتدا رقیب جدی هم حزبیاش، هیلاری کلینتون، را پشت سر گذاشت و سپس در مرحلهی نهایی بر جان مککین جمهوریخواه پیروز شد تا 44اُمین رییسجمهور آمریکا و نخستین رییسجمهور سیاهپوست آمریکا باشد...
اخبار جهان:
- سیارهای در منطقهی سكونتپذیر
- سوراخی در فضا!
خبرك:
- فهرست عالم، ساخت ژاپن!
- پانصدمین فوران پرتو گاما
- كارت قرمز برای سیاهچالهی فوقسنگین!
- خیلی دور، خیلی پیر
خبر/ مقاله:
- شكارِ پدیدآورندگان شفق
- مزهی عجیب این سیاره
ویتنی کلاوین
ترجمه: الهام شعبانی
تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا چیز عجیبی دربارهی سیارهای دورافتاده کشف کرده است. این سیاره متان ندارد درحالیكه متان عنصر فراوانی در بسیاری از سیارات منظومهی شمسی ماست. به گفتهی کوین استیوِنسون، فارغالتحصیل رشتهی علوم سیارهای از دانشگاه فلوریدای مرکزی: «این معمای بزرگی است. مدلها حاکی از آن است که کربن در این سیاره باید به شکل متان باشد. نظریهپردازان کاملاً سرگرم حلّ این معما هستند...
اخبار ایران:
- ماهنامهی نجوم در روستای كهك قم
- هفتمین گشت رصدی و طبیعتگردی ماهنامهی نجوم
- جشن دهسالگی برنامهی آسمان شب در مركز علوم و ستارهشناسی تهران
- روز نجوم و هفتهی
- نجوم در ایران
تلسكوپ هابل 20 ساله شد!
بهرام مبشر
تلسكوپ فضایی هابل (HST) بیست سال پیش به مدار زمین ارسال شد. زمانی كه این پروژه طراحی میشد من دانشآموز دبیرستان بودم و زمانی كه سرانجام پرتاب شد مشغول مطالعات فوقدكتری بودم. زمانی هم كه استفاده از رصدهای هابل را آغاز كردم، اخترشناسی تثبیتشده بودم. این نشان میدهد كه گاه ممكن است چقدر طول بكشد تا پروژهای علمی به بار بنشیند. هابل، پس از پشت سر گذاشتن مشكلات مالی و فنی بسیار، خودش را بهعنوان مهمترین و پیچیدهترین ابزار ساختهی دست بشر اثبات كرد. این تلسكوپ در فاصلهی حدود 560 كیلومتری سطح زمین در مدار قرار دارد و ساعتی یكبار به دور زمین میگردد. از نظر علمی این تلسكوپ به تمام اهدافش و حتی بسیار فراتر از آنها دست یافته است. هابل یكی از ...
روبهرو شدن با واقـعیت
وقتی دانشمندان مفاهیم آشنا را به پرسش میگیرند، همهی واقعیتها مبهم میشوند.
باب بِرمَن
ترجمه: شادی حامدی آزاد
واژههای واقعی و غیرواقعی را زیاد میشنویم، در فرهنگ عامه و نیز در علم. بسیاری از ما نخستینبار در دبیرستان و زمانی با این مفاهیم مواجه شدیم که در درس ریاضی با اعداد گُنگ آشنا میشدیم. در زندگی واقعی واقعاً چیزی با عنوان ریشهی دوم 1- وجود ندارد. اما مهندسان از 1-√ در کاربردهای گوناگون، مانند طراحی مدارها و دینامیک سیالات، استفاده میکنند. آیا به این ترتیب این عدد بهنوعی واقعی میشود؟...
خانوادهی زحل از نگاه هرشل
امروز فضاپیمای كاسینی یخفشانهای انسلادوس را مزهمزه میكند، درحالیكه 221 سال پیش سِر ویلیام هرشل بزرگ این قمر سفیدرنگ زحل را كشف كرد.
یان وِلَند
ترجمه: شادی حامدی آزاد
در روز 29 آگوست سال 1789 میلادی، سِر ویلیام هرشل نامهای پُرهیجان برای سِر جوزف بَنكس در انجمن سلطنتی نجوم انگلستان نوشت و كشف ششمین قمر برای سیارهی زحل را اعلام كرد. این كشف و نیز كشف هفتمین قمر در چند روز آینده، نتیجهی مستقیم نخستین رصدهای هرشل با تلسكوپ غولپیكرش با فاصلهی كانونی 2/12 متر (معروف به تلسكوپ 40 فوت) بود. او تا آن زمان، از تلسكوپ بازتابی محبوبش با فاصلهی كانونی 6 متر (معروف به تلسكوپ 20 فوت) استفاده میكرد. تكمیل ساخت تلسكوپ جدید و توان تفكیك بسیار خوب آن، هرشل را در مقام اخترشناس و تلسكوپساز پیشرو در اروپا تثبیت كرد...
گوشی را بگذار!
شهاب صقری
شغل من (روزنامهنگاری) ایجاب میكند كه با حوادث زیادی سر و كار داشته باشم، و امروز هم - در واقع تا چند دقیقهی دیگر - به سراغ كسی میروم كه حوادثی را از سر گذرانده است و چه بسا حوادث تلخ دیگری هم پیش رو داشته باشد.
وارد باغ كه شدم، تعجب كردم كه چگونه كسی كه همیشه سر به آسمان داشته و غرق در تحقیقات علمی خودش بوده، آن هم كسی تقریباً همسن و سال خودم كه زمانی همكلاسیِ من بوده، چنین ثروتی بههم زده است و باغی به این زیبایی و بزرگی در حومهی شهر دارد...
توآن در ایران
بابك امینتفرشی
حدود سه سال پیش که پروژهی جهان در شب یا توآن (The World at Night) را با همکاری منجمان بدون مرز (AWB) آغاز کردم، شاید تصور نمیکردم که به این سرعت وجههای جهانی پیدا کند و با کمترین بودجهی اجرایی، بیش از صد نمایشگاه و برنامه از تصاویر این پروژه در حدود سی کشور جهان برگزار شود. هدف توآن ترویج نجوم و آگاه کردن مردم از اهمیت و زیبایی آسمان شب و از طرف دیگر آموزش مبانی نجوم و عکاسی از آسمان در غالب کارگاهها و سخنرانیهایی است که نمایشگاهها را همراهی میکنند. همچنین توآن به دنبال پیوندی است میان علم، فرهنگ و هنر. تصاویر توآن وحدتی جهانی را نشان میدهند که آسمان شب بین اقوام، ادیان و قلمروهای خطکشیشدهی انسان ایجاد میکند. در همان شبی که ماه از فراز اورست طلوع میکند، با فقط چند ساعتی اختلاف، در آسمان فوجییاما در شرق دور، بر فراز کوههای البرز، در صحرای آفریقا، و دشتهای سبز اروپا هم دیده میشود. آسمان شب مانند سقفی یکرنگ بالای سر همهی انسانهاست. زیر آن ما یک خانوادهایم. در کنار استقبال عمومی از زیبایی تصاویر و پیام صلحجویانهی «یک مردم یک آسمان»، پیشرفت این پروژه حاصل همکاری گروه بینالمللی توآن شامل برخی از سرشناسترین عکاسان نجومی و اخترشناسان در نقاط مختلف جهان بود. اغلب این عکاسان تجارب و آرشیو چندین دهه کار خود را با پروژه تقسیم کردند تا در غالب یک گروه هدفی بالاتر را در کار خود دنبال کنند. موفقیت برنامههای توآن در هر منطقه همچنین حاصل حمایت مراکز و تلاش افراد علاقهمندی بود که داوطلبانه برای برگزاری نمایشگاهها و کارگاههای آموزشی توآن کوشیدند. پیوستن توآن به پروژههای سال جهانی نجوم و سپس همکاری با یونسکو و انجمن بینالمللی نجوم (IAU) نیز راه توسعهی پروژه را هموارتر کرد...
عالم را چگونه اندازهپذیركنیم؟
اما دانستن اندازههای ستارگان را، آن بس بود كه زمین را با قطرش یك نهیم، همچنان كه یكی را اندر پیمودن به سنگ یا ارش یا كیل بهاصطلاح یك با دیگر نهند. ولكن اگر كسی آن را بدان مسافتها خواهد كه میان مردمان مستعمل و معروف است، بباید دانستن كه قطر زمین دو هزار و صد و شصت و سه فرسنگ است...
التفهیم، ابوریحان بیرونی
رضا منصوری
امروزه در زبان علم این كاری را كه ابوریحان میكند میگویند بیبُعد كردن یك كمیت! در فیزیك یاد میگیریم كه هر كمیتی بُعدی دارد و واحدی كه با آن اندازهگیری میشود. میگوییم بُعد طول با بعد زمان تفاوت دارد. بعد مساحت یا حجم هم با بُعد طول تفاوت دارد. همینطور بعد جرم با سرعت و نیز با انرژی متفاوت است. اینگونه است كه تفاوت كمیتها در علم بارز میشود و رابطهی میان آنها، یعنی فرمولها، معنیدار. بُعد هر كمیت هم نمادی بینالمللی دارد، مثلاً ...
گفتوگو با دكتر مارك مونیه
جستوجوی مادهی تاریك در بازیهای نور
گفتوگو از فاطمه عظیملو
نجوم، لطفاً كمی دربارهی تحقیقات و فعالیتهایتان توضیح دهید.
من حدود پانزده سال پیش در زمینهی ذرات بنیادی كار میكردم و دو رسالهی دكترا ارایه كردم كه هر دو دربارهی ذرات بنیادی بود. تحقیقاتم را در شتابدهندهی ذرات سِرن انجام دادم. كار من نخستین آزمایشهایی بود كه روی بوزونهای A و Z انجام شد. در آن زمان نمیتوانستیم ذرات با انرژیهای بسیار زیاد داشته باشیم، چیزی كه امروز در شتابدهندهی هادرونی مسیر شده است. البته من توانستم حدّ پایین جرم این ذرات را بهدست آورم. پس از چند سال كار در فیزیك ذرات، زمینهی كاریام را تغییر دادم و در اخترفیزیك و كیهانشناسی به مطالعه دربارهی مادهی تاریك مشغول شدم. ابتدا پروژهی اروس (Eros) را شروع كردم (نجوم شمارهی 118 مقالهی در جستوجوی اجرام هالهی كهكشان). در این پروژه، با استفاده از اثر عدسیهای گرانشی مادهی تاریك در هالهی كهكشان را جستوجو كردیم ...
