امروز شنبه 12 شهریور ماه 1390 خورشیدی مصادف است با نوزدهمین سالگرد در گذشت زنده یاد دکتر محمود حسابی، پدر دانش فیزیک نوین ایران، است. یاد این استاد بزرگ را گرامی می‌داریم.
دکتر محمود حسابی (1371–1281) فیزیکدان ایرانی، در تهران زاده شد. او در رشته‌های ادبیات، راه و ساختمان، اخترشناسی، زیست‌شناسی، مهندسی برق و معدن تحصیل کرد و سرانجام درجه‌ی دکترای فیزیک را در سال 1306 از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد. پیشنهاد و تدوین قانون بنیانگذاری دانشگاه تهران از خدمات مهم او به آموزش ایران است. کاربرد نظریه‌ی بی‌نهایت گسترده بودن ذرات مهم‌ترین دستاورد علمی او به شمار می‌آید. حسابی، کارهای فرهنگی و سیاسی گوناگونی داشته است.
آثار و خدمات
دکتر حسابی که در یک خانواده با فرهنگ ایرانی و مسلمان تربیت شده بود، با فرهنگ مغرب زمین نیز آشنا شد و توانست با شایستگی از امکانات موجود استفاده کند و خود را پرورش دهد و آن گاه توانایی‌های خود را در جهت سازندگی به کار گیرد . آثار و خدمات دکتر حسابی در عمر طولانی و پربارشان عبارت از: تربیت مستقیم چند هزار مهندس، استاد و دبیر فیزیک، پایه‌گذاری چند نهاد علمی و فنی، تألیف و انتشار چندین کتاب و مقاله‌ی علمی.
سراسر زندگی دکتر محمود حسابی در جریان آموزش و پرورش کشور بود. او بیش از شصت سال به آموزش فیزیک پرداخت. نکته‌سنجی، واقع‌نگری، ژرف‌نگری علمی و تعمق و تفکر علمی را در جامعه علمی ایران پایه‌گذاری کرد. او به کار آموزگاری خود عشق می‌ورزید و هیچ‌گاه از جستجو و کاوش باز نمی‌ایستاد. دکتر حسابی در کلاس‌های خود فقط مفاهیم علمی را انتقال نمی‌داد بلکه کوشش می‌کرد که در دانشجویان عشق و علاقه به علم‌آموزی و کاوشگری به وجود آید و مهارت‌های لازم را کسب نمایند. در سال 1366 در کنگره‌ی شصت سال فیزیک که به مناسبت بزرگداشت استاد برپا شد، از خدمات ایشان به عنوان پدر فیزیک ایران قدردانی شد.
از کارهای مهم اوست: نخستین نقشه‌برداری از راه ساحلی سراسری بندر‌های میان خلیج فارس، نخستین راه تهران به شمشک، ساختن نخستین رادیو در کشور، بنیانگذاری مؤسسه‌ی ژئوفیزیک، بنیانگذاری سازمان انرژی اتمی، ایجاد نخستین دستگاه هواشناسی، پایه‌گذاری انجمن موسیقی ایران، عضویت در بنیانگذاری فرهنگستان زبان ایران، تدوین قانون بنیانگذاری دانشگاه، تشکیل مؤسسه استاندارد، پایه‌گذاری نخستین مدرسه‌ی عشایر در ایران در لرستان، پایه گذاری مرکز مخابرات اسد آباد، بنیانگذاری نخستین مرکز مدرن تعقیب ماهواره در شیراز، نصب و راه اندازی نخستین دستگاه رادیولوژی در ایران، بنیانگذاری نخستین بیمارستان خصوصی در تهران به نام بیمارستان گوهرشاد، بنیانگذاری مرکز عدسی‌سازی در دانشکده‌ی علوم تهران و ایجاد نخستین رصدخانه‌ی جدید در ایران.
دکتر حسابی در سال 1310 انجمن فیزیک ایران را تشکیل داد و از همان زمان به عضویت انجمن فیزیک اروپا، امریکا فرانسه و آکادمی علوم نیویورک درآمد. در سال 1314 عضو پیوسته‌ی فرهنگستان ایران شد. در 1313 عضو شورای دانشگاه بود. علاوه بر این عضو شورای عالی فرهنگ، عضو انجمن اصطلاحات علمی، رئیس پژوهش فضای ایران در هنگام تشکیل آن و رئیس انجمن ژئوفیزیک ایران به هنگام تشکیل آن بود. در بسیاری از کنفرانس‌های علمی شرکت داشت و با بسیاری از نامداران جهان علم در ارتباط بود.
پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش)، در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی، بدرود حیات گفتند. مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان، در زادگاه خانوادگی، در شهر دانشگاهی تفرش، قرار دارد.
***
سایت رسمی یادنامه استاد محمود حسابی
بیوگرافی استاد محمود حسابی در جزیره دانش
استاد محمود حسابی در دانشنامه ویکی پدیا
