یکی از هیجان انگیز ترین اخبار نشست گذشته اتحادیه ژئو فیزیک آمریکا(AGU) که در ماه دسامبر سال گذشته میلادی در سانفرانسیسکو بر گزار شد بحث پیرامون دنیاهای کوچک یخی بود. نمایی ازنیم رخ انسلادوس، قمر یخی زحل که قسمت پشت به تصویر به وسیله نور خورشید روشن شده و هاله های بازتابی فواره مانند آن به سمت بالای این قمر 500 کیلومتری پاشیده میشود. این تصویر توسط فضاپیمای کاسینی تهیه شده است.
فواره های آبی انسلادوس هنوز هم ماهیتی اسرار آمیز دارند . این قمر یخی زحل که مساحتی حدود 300 مایل (500 کیلومتر )دارد اگرچه دارای هسته ای سنگی است که از هسته دیگر قمرهای مشابه در این سیاره بزرگتر است اما این هسته برای تولید گرمای رادیو اکتیو بسیار کوچک است و با اینکه احتمالا ترکیب شدن یخ موجود در آن با آمونیاک سطحی دمای ذوب را پایین می آورد اما این قمر برخلاف اروپا انرژی کشندی کافی برای ذوب این یخ ها را ندارد. این فوران ها بنا به نوشته های گالیله از زمان او وجود داشته است.
John F. Cooper از سازمان فضایی آمریکا، مرکز پرواز های فضایی Goddard و دستیارش در این مورد مکانیزم احتمالی "Old Faithful" را مطرح کرد ه اند که احتمال میرود آبفشان های سطح تریتون قمر نپتون و همچنین فعالیت های مشکوک اجرام درخشان موجود در کمربند کوییپر نیز توسط همین نظریه قابل توضیح باشند.
فواره های آبی انسلادوس هنوز هم ماهیتی اسرار آمیز دارند . این قمر یخی زحل که مساحتی حدود 300 مایل (500 کیلومتر )دارد اگرچه دارای هسته ای سنگی است که از هسته دیگر قمرهای مشابه در این سیاره بزرگتر است اما این هسته برای تولید گرمای رادیو اکتیو بسیار کوچک است و با اینکه احتمالا ترکیب شدن یخ موجود در آن با آمونیاک سطحی دمای ذوب را پایین می آورد اما این قمر برخلاف اروپا انرژی کشندی کافی برای ذوب این یخ ها را ندارد. این فوران ها بنا به نوشته های گالیله از زمان او وجود داشته است.
John F. Cooper از سازمان فضایی آمریکا، مرکز پرواز های فضایی Goddard و دستیارش در این مورد مکانیزم احتمالی "Old Faithful" را مطرح کرد ه اند که احتمال میرود آبفشان های سطح تریتون قمر نپتون و همچنین فعالیت های مشکوک اجرام درخشان موجود در کمربند کوییپر نیز توسط همین نظریه قابل توضیح باشند.
طبق این سناریو ، الکترون های موجود در مگنتوسفر و امواج کیهانی در واکنش با آب یخ زده سطح قمر سبب اکسید شدن آن می شوند که این امر باعث انباشت آرام اکسید کننده هایی با واکنش پذیری بالا می شود .این توده ها سپس بر اثر بارش برف و جابه جایی خاک سطح دفن میشوند.به این ترتیب اگراین توده های اکسید کننده دفن شده در خاک بر اثر ضربه ویا گرمایش های گرانشی شدیدی که به ندرت رخ می دهد و در حضور کاتالیست های فلزی شهاب سنگ ها ویا هسته سنگی این قمر، با آمونیاک،متان و دیگر هیدرو کربن های ترکیب شده با یخ واکنش دهد سبب ذوب شدن آمونیاک آمیخته با یخ می شود و به این ترتیب گاز و فشاری تولید میکند که منجر به فعالیت های "آتشفشانی" (فوران گاز) دوره ای می شود.
اما در مورد فعالیت های آتشفشانی جرمی به قطر تنها 6 کیلو متر چطور؟
H. Jay Melosh از دانشگاه آریزونا میگوید مطالعات روی ستاره دنباله دار9P/Tempel 1 نشان میدهد که در کنار گودال هایی که در سطح آن وجود دارد توده های برجسته و انباشته شده یخ مانند و شیب داری دیده میشود که به سمت بالا و تا ارتفاع 3 کیلومترگسترش یافته اند. و جالب اینکه حجم این توده های انباشته شده برابر با حجم حفره هاست. Melosh می افزاید حتی دنباله دار های دور نیز دارای فورانهای گازی با دوره زمانی مشخص و به طور میانگین هر ده سال یک بار هستند. جریان های گازی که به سرعت و به صورت دانه های بسیار ریز به سطح راه پیدا میکند در خلاء موجود در سطح شکل حباب مانندی به خود میگیرد و با ترکیدن این حباب مواد خارج شده در سطح تا هنگامی که فشار وجود دارد جریان می یابند ونهایتا حفره شیب داری را از خود به جا می گذارند.
یکی دیگر ازاین دنیاهای فوق العاده سرد تیتان است، Alexander G. Hayes یکی از دانش آموختگان Caltech، بستر های خشک دریاچه مانندی را در سطح تیتان کشف کرده است که در عرض های جغرافیایی مختلف بالا و پایین این قمر قرار دارندو گاه عمق آنها به چند صد متر میرسد.دریاهای متانی که در قطب شمال تیتان هستند همگی در پایین ترین ارتفاع قرار دارند و این بیانگر آن است که آنها بخشی از یک بستر آبخیز دائمی هستند ولی دریاچه های کوچکتر در بستر هایی باارتفاع های متفاوت جریان دارند وارتفاع برخی 700 متر بلند تراز بستر دریا هاست.
در واقع علت عدم تقارن پراگندگی این در یاچه ها در سطح تیتان و تمرکز بیشتر آنها درقطب شمال نسبت به قطب جنوب آن عمدتا از تابستان های کوتاهتر و سردتر قطب جنوب ناشی می شود .واز آنجا که نیروی گریز از مرکز مداری زحل هر صد هزار سال تغییر میکند انتظار میرود فصلهای تیتان ممکن است طبق یک بر نامه خاص از قطبی به قطب دیگر انتقال یابند.
ترجمه:فاطمه اثنی عشری،مسئول بخش خبرانجمن ستاره شناسی اراک
اما در مورد فعالیت های آتشفشانی جرمی به قطر تنها 6 کیلو متر چطور؟
H. Jay Melosh از دانشگاه آریزونا میگوید مطالعات روی ستاره دنباله دار9P/Tempel 1 نشان میدهد که در کنار گودال هایی که در سطح آن وجود دارد توده های برجسته و انباشته شده یخ مانند و شیب داری دیده میشود که به سمت بالا و تا ارتفاع 3 کیلومترگسترش یافته اند. و جالب اینکه حجم این توده های انباشته شده برابر با حجم حفره هاست. Melosh می افزاید حتی دنباله دار های دور نیز دارای فورانهای گازی با دوره زمانی مشخص و به طور میانگین هر ده سال یک بار هستند. جریان های گازی که به سرعت و به صورت دانه های بسیار ریز به سطح راه پیدا میکند در خلاء موجود در سطح شکل حباب مانندی به خود میگیرد و با ترکیدن این حباب مواد خارج شده در سطح تا هنگامی که فشار وجود دارد جریان می یابند ونهایتا حفره شیب داری را از خود به جا می گذارند.
یکی دیگر ازاین دنیاهای فوق العاده سرد تیتان است، Alexander G. Hayes یکی از دانش آموختگان Caltech، بستر های خشک دریاچه مانندی را در سطح تیتان کشف کرده است که در عرض های جغرافیایی مختلف بالا و پایین این قمر قرار دارندو گاه عمق آنها به چند صد متر میرسد.دریاهای متانی که در قطب شمال تیتان هستند همگی در پایین ترین ارتفاع قرار دارند و این بیانگر آن است که آنها بخشی از یک بستر آبخیز دائمی هستند ولی دریاچه های کوچکتر در بستر هایی باارتفاع های متفاوت جریان دارند وارتفاع برخی 700 متر بلند تراز بستر دریا هاست.
در واقع علت عدم تقارن پراگندگی این در یاچه ها در سطح تیتان و تمرکز بیشتر آنها درقطب شمال نسبت به قطب جنوب آن عمدتا از تابستان های کوتاهتر و سردتر قطب جنوب ناشی می شود .واز آنجا که نیروی گریز از مرکز مداری زحل هر صد هزار سال تغییر میکند انتظار میرود فصلهای تیتان ممکن است طبق یک بر نامه خاص از قطبی به قطب دیگر انتقال یابند.
ترجمه:فاطمه اثنی عشری،مسئول بخش خبرانجمن ستاره شناسی اراک
