موقعیت جغرافیایی ایران و واقع شدن آن در نیم‌کره‌ی شمالی و در کمربند صحرایی کره زمین، آسمان شب بی‌نظیری را برای آن رقم زده است. امروزه بسیاری برای رصد آسمان شب و یا یک خورشید گرفتگی، کیلومترها سفر می‌کنند و تورهای زمینی، دریایی و حتی پروازی زیادی برای این منظور برگزار می‌شود. در حال حاضر فقط دانشمندان نیستند که به این منظور سفر می‌کنند بلکه طیف وسیعی از منجمان آماتور، مستندسازان و طبیعت‌گردها و علاقه‌مندان نیز به این سفرها می‌روند. این افزایش علاقه‌مندی عمومی به آسمان شب و ستاره‌شناسی در جهان، صنعت گردشگری را متوجه خود کرده و باعث به وجود آمدن مفهومی تازه به نام «آستروتوریسم» یا گردشگری نجومی شده است.
آسمان تاریک و پرستاره‌ی کرمان هم که از دیرباز به شهر «ستاره‌ها» معروف بوده است، دارای این جاذبهی طبیعی است و می‌تواند هر ساله گردش‌گران زیادی را به خود جذب کند؛ اما متأسفانه چندان مورد توجه و استقبال مسئولان قرار نگرفته و این در حالی است که استان فارس در مجاورت کرمان این مسئله را دریافته و به ایجاد زیرساخت‌های لازم و تبلیغ برای این نوع گردشگری پرداخته است. به طوری که برخی از رسانه‌ها مانند هفته‌نامه‌ی تعطیلات‌نو، از فارس به عنوان پایتخت آستروتوریسم ایران نام برده‌اند.
آسمان تاریک و پرستاره‌ی کرمان هم که از دیرباز به شهر «ستاره‌ها» معروف بوده است، دارای این جاذبهی طبیعی است و می‌تواند هر ساله گردش‌گران زیادی را به خود جذب کند؛ اما متأسفانه چندان مورد توجه و استقبال مسئولان قرار نگرفته و این در حالی است که استان فارس در مجاورت کرمان این مسئله را دریافته و به ایجاد زیرساخت‌های لازم و تبلیغ برای این نوع گردشگری پرداخته است. به طوری که برخی از رسانه‌ها مانند هفته‌نامه‌ی تعطیلات‌نو، از فارس به عنوان پایتخت آستروتوریسم ایران نام برده‌اند.
مسئولان استان فارس سعی دارند در این راستا پیش‌گام باشند و با قراردادن امکانات رصد آسمان در کنار آثار تاریخی خود مانند پاسارگاد علاوه بر معرفی آن به عنوان پایتخت آستروتوریسم ایران بازدید در شب جاذبه‌های تاریخی خود را افزایش دهند.
به راستی آیا کرمان نباید با توجه به ظرفیت‌های نجومی که دارد، پایتخت آستروتوریسم ایران باشد؟ مسئولان کرمانی چقدر از این مزیت آسمان زیبا و پرستاره‌ی کرمان به خصوص در ناحیه‌ی کلوت‌ها برای جذب بیش‌تر گردش‌گران استفاده کرده‌اند؟ چقدر زیرساخت‌های این صنعت در کرمان مهیا است؟ آیا آسمان کرمان هیچ مزیتی بر آسمان شیراز و سایر نقاط کشور دارد؟
سینا رحیم‌پور مدیر خانه‌ی نجوم کرمان در این خصوص گفت: کرمان چند سالی است که وارد گروه‌های نجومی کشور شده و طی دو سال اخیر پیش‌رفت خوبی در زمینه‌ی نجوم داشته است.
رحیم‌پور با بیان این که کرمان به استان پرستاره معروف است، گفت: متأسفانه در کرمان رصدخانه وجود ندارد و اولین اتاقک رصدی توسط استانداری کرمان در این استان در حال ساخت است.
رحیم‌پور با اشاره به این که هر سال حدود 15 تور از تهران برای رصد ستاره‌ها وارد کویر کرمان می‌شود، گفت: گروه‌های خارج از استان برای شهر ما تور گردشگری نجومی می‌گذارند و سود کلانی می‌برند؛ در حالی که گروه‌های داخل استان به دلیل عدم حمایت، برای برگزاری این چنین تورهایی با مشکل مواجه‌اند.
مدیر خانه‌ی نجوم کرمان عدم وجود زیرساخت‌های مناسب را یکی از مشکلات توسعه‌ی این صنعت دانست و گفت: اخذ مجوزهای لازم، وجود راه‌های دسترسی به مکان‌های مورد نظر، خوابگاه، سرویس‌های بهداشتی، سکوی رصدی و حمایت مالی برای تهیه‌ی تلسکوپ از جمله زیرساخت‌های مورد نیاز صنعت گردشگری نجومی هستند.
وی با اشاره به این که آسمان کرمان با آسمان شیراز برابری می‌کند، گفت: حد قدر ستاره (کم‌نورترین ستاره‌ای که با چشم غیرمسلح دیده می‌شود) در بعضی از مکان‌های کرمان در بهترین شرایط شش است؛ در حالی که شیراز دارای حد قدر شش و نیم و تاریک‌ترین نقاط زمین دارای حد قدر هفت و نیم هستند.
رحیم‌پور با بیان این که افق دید در سطح کویر شهداد باز است، باز بودن سطح افق دید را یکی از مزیت‌های رصد ستاره‌ها دانست و گفت: مناطق کوهستانی کرمان نیز به دلیل وجود آسمانی شفاف، شرایط ویژه‌ی خود را برای رصد ستاره‌ها دارند.
وی یکی از مشکلات موجود بر سر راه این صنعت در استان را وجود آلودگی نوری در بعضی از مکان‌ها دانست و گفت: در صورت هم‌کاری دستگاه‌های مربوط می‌توان با قراردادن کلاهک‌های خاص بر روی منبع‌های نوری در مکان‌های مورد نظر، نور را به زمین هدایت و از انتقال مستقیم آن به آسمان جلوگیری کرد.
به راستی آیا کرمان نباید با توجه به ظرفیت‌های نجومی که دارد، پایتخت آستروتوریسم ایران باشد؟ مسئولان کرمانی چقدر از این مزیت آسمان زیبا و پرستاره‌ی کرمان به خصوص در ناحیه‌ی کلوت‌ها برای جذب بیش‌تر گردش‌گران استفاده کرده‌اند؟ چقدر زیرساخت‌های این صنعت در کرمان مهیا است؟ آیا آسمان کرمان هیچ مزیتی بر آسمان شیراز و سایر نقاط کشور دارد؟
سینا رحیم‌پور مدیر خانه‌ی نجوم کرمان در این خصوص گفت: کرمان چند سالی است که وارد گروه‌های نجومی کشور شده و طی دو سال اخیر پیش‌رفت خوبی در زمینه‌ی نجوم داشته است.
رحیم‌پور با بیان این که کرمان به استان پرستاره معروف است، گفت: متأسفانه در کرمان رصدخانه وجود ندارد و اولین اتاقک رصدی توسط استانداری کرمان در این استان در حال ساخت است.
رحیم‌پور با اشاره به این که هر سال حدود 15 تور از تهران برای رصد ستاره‌ها وارد کویر کرمان می‌شود، گفت: گروه‌های خارج از استان برای شهر ما تور گردشگری نجومی می‌گذارند و سود کلانی می‌برند؛ در حالی که گروه‌های داخل استان به دلیل عدم حمایت، برای برگزاری این چنین تورهایی با مشکل مواجه‌اند.
مدیر خانه‌ی نجوم کرمان عدم وجود زیرساخت‌های مناسب را یکی از مشکلات توسعه‌ی این صنعت دانست و گفت: اخذ مجوزهای لازم، وجود راه‌های دسترسی به مکان‌های مورد نظر، خوابگاه، سرویس‌های بهداشتی، سکوی رصدی و حمایت مالی برای تهیه‌ی تلسکوپ از جمله زیرساخت‌های مورد نیاز صنعت گردشگری نجومی هستند.
وی با اشاره به این که آسمان کرمان با آسمان شیراز برابری می‌کند، گفت: حد قدر ستاره (کم‌نورترین ستاره‌ای که با چشم غیرمسلح دیده می‌شود) در بعضی از مکان‌های کرمان در بهترین شرایط شش است؛ در حالی که شیراز دارای حد قدر شش و نیم و تاریک‌ترین نقاط زمین دارای حد قدر هفت و نیم هستند.
رحیم‌پور با بیان این که افق دید در سطح کویر شهداد باز است، باز بودن سطح افق دید را یکی از مزیت‌های رصد ستاره‌ها دانست و گفت: مناطق کوهستانی کرمان نیز به دلیل وجود آسمانی شفاف، شرایط ویژه‌ی خود را برای رصد ستاره‌ها دارند.
وی یکی از مشکلات موجود بر سر راه این صنعت در استان را وجود آلودگی نوری در بعضی از مکان‌ها دانست و گفت: در صورت هم‌کاری دستگاه‌های مربوط می‌توان با قراردادن کلاهک‌های خاص بر روی منبع‌های نوری در مکان‌های مورد نظر، نور را به زمین هدایت و از انتقال مستقیم آن به آسمان جلوگیری کرد.
وی وجود کویر و بام کویر (بافت) را در کرمان از جمله مزیت‌های کرمان بر استان فارس دانست و گفت: پرستاره بودن آسمان کرمان، چهار فصل بودن و داشتن بام کویر از فرصت‌های بسیار خوب برای توسعه‌ی گردشگری نجومی در کرمان هستند.
رحیم‌پور خاطرنشان کرد: قراردادن تلسکوپ در کنار آثار تاریخی برای رصد ستاره‌ها می‌تواند ضمن افزایش بازدید از این آثار و اشتغال‌زایی، سرمایه‌های بسیاری را وارد استان نماید.
وی آسمان ارگ بم، باغ شاه‌زاده‌ی ماهان، کویر شهداد و ارگ راین را برای رصد ستاره‌ها بسیار مناسب دانست.
معاون گردشگری اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز با بیان این که گردشگری نجومی علاقه‌مندان خاص خود را دارد، گفت: توسعه‌ی این صنعت به امکانات و زیرساخت‌های ویژه‌ای احتیاج دارد و هم‌چنین زمان مناسب و شرایط طبیعی را نیز می‌طلبد.
محمدحسین تجلی افزود: تنها اتفاق مهم در حوزه‌ی نجوم در استان کرمان، چهارمین رقابت ملی صوفی بود که حدود یک ماه قبل در شهداد برگزار شد.
وی در خصوص مزیت‌های وجود زیرساخت‌هایی از جمله تلسکوپ در کنار آثار تاریخی و طبیعی استان گفت: وقتی که زیرساخت‌ها برای رصد آسمان مهیا باشد، برنامه‌های گردشگری استان متنوع‌تر می‌شود و ماندگاری گردش‌گران در استان نیز افزایش می‌یابد.
تجلی ادامه داد: این امر باعث افزایش رضایت‌مندی گردش‌گران می‌شود و به توسعه و سودآوری این صنعت در استان کمک می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه این امکانات در کنار جاذبه‌های تاریخی و طبیعی استان مهیا شده است، گفت: تاکنون در این خصوص فعالیتی صورت نگرفته است اما برگزاری چهارمین رقابت ملی صوفی در استان ما را به این نتیجه رساند که در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهیم.
وی ادامه داد: مطالعات مقدماتی در این خصوص انجام گرفته است و در نظر داریم طی برگزاری جلساتی با دست‌اندرکاران نجوم آماتور استان و بخش خصوصی راه‌کارهای مناسب برای ایجاد این صنعت را ارزیابی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: در کنار آثار تاریخی می‌توان امکاناتی را برای بخش خصوصی فراهم کرد تا در این خصوص سرمایه‌گذاری نمایند.
تجلی در پاسخ به این که در صورت عدم تمایل بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش آیا راه‌کارهایی اندیشیده‌اید، گفت: اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به منظور تشویق بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش ضمن ارائه‌ی مجوز و انجام هماهنگی‌های لازم با سایر ارگان‌های دولتی، تسهیلاتی را به بخش خصوصی ارائه خواهد کرد.
تجلی در پاسخ به این که آیا کرمان قابلیت تبدیل شدن به پایتخت آستروتوریسم ایران را دارد، گفت: به نظر من این موقعیت را دارد؛ اما نمی‌توان بدون انجام مطالعات و بررسی‌های علمی در این خصوص اظهارنظر کرد. باید مطالعات علمی لازم برای اظهارنظر قطعی در این خصوص انجام گیرد.
وی در خصوص وجود امنیت در استان گفت: در حال حاضر در مناطقی که قابلیت رصد آسمان وجود دارد، امنیت کامل برقرار است.
وی هم‌چنین از برگزاری جشنواره‌ای کشوری در کویر شهداد خبر داد و گفت: در این جشنواره که از صبح روز 27 آبان ماه در جوار کلوت‌ها آغاز می‌شود و تا شب ادامه دارد، آسمان شب کویر را به شرکت‌کنندگان معرفی خواهیم کرد.
تجلی خاطرنشان کرد: در حال حاضر در باغ شاهزاده، ارگ راین، ارگ بم و کلوت‌ها بسیاری از زیرساخت‌های لازم برای گردشگری نجومی مهیا است که باید وسایل مورد نیاز برای رصد آسمان نیز در این مکان‌ها فراهم شود.
وی با بیان این که اجرای این طرح در برنامه‌ی بودجه‌ی سال 90 این اداره‌ی کل پیش‌بینی نشده است، گفت: در سال 91 می‌توان این طرح‌ها را در برنامه‌ی بودجه این اداره‌ی کل پیش‌بینی کرد.
اما داشتن آسمانی پرستاره، تنوع و فراوانی جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و طبیعی، وجود راه‌های مناسب دسترسی به مکان‌های تاریخی، وجود زیرساخت‌های لازم در کنار آثار تاریخی و طبیعی و پایین بودن حد قدر ستاره که از جمله مزیت‌های موجود برای ایجاد صنعت آستروتوریسم است، به تنهایی کافی نیست؛ بایستی با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری و توجه مسئولان برای ایجاد، گسترش و توسعه‌ی این صنعت کوشید. آن وقت است که تبدیل شهر ستاره‌ها به پایتخت آستروتوریسم ایران دور از دسترس نیست.
به این نکته هم باید توجه کرد که استان‌های دیگر از جمله خراسان جنوبی با ایجاد نخستین سایت گردشگری نجومی کشور که دارای تلسکوپ‌‌های 8 و 12 اینچی است و استان فارس با ایجاد امکان رصد آسمان در کنار آثار تاریخی خود و هم‌چنین برخی از استان‌های دیگر با انجام اقدامات گوناگون در این راستا، از استان کرمان پیشی گرفته‌اند.
با این‌حال استان کرمان از این مقوله زیاد عقب نمانده است و با ایجاد یکی از بزرگ‌ترین رصدخانههای کشور در کرمان (در سه‌راهی راین، بم و ماهان در زمینی به مساحت 170 هکتار) و خریداری یک تلسکوپ 32 اینچی برای این رصدخانه و مهیا کردن زمین محل احداث این رصدخانه (1) سعی در کاهش این فاصله دارد.
تنها مسئولان استان هستند که باید همت کنند و با برنامه‌ریزی صحیح به منظور ایجاد زیرساخت‌های نجومی و هموار کردن راه‌های توسعه‌ی این شاخه از صنعت گردشگری، در برنامه‌ای سه تا چهار ساله رشد و توسعه‌ی گردشگری نجومی در استان و در کنار آن اشتغال‌زایی را برای استان فراهم کنند و از طریق این نعمت خدادادی، بهره‌ی فراوان برده و این جاذبهی طبیعی را به همه‌ی کشور و حتی جهان معرفی کنند.
1ـ احداث یکی از بزرگ‌ترین رصدخانههای کشور در کرمان، شنبه 29 شهریور 90 در سایت خبری کرنا
رحیم‌پور خاطرنشان کرد: قراردادن تلسکوپ در کنار آثار تاریخی برای رصد ستاره‌ها می‌تواند ضمن افزایش بازدید از این آثار و اشتغال‌زایی، سرمایه‌های بسیاری را وارد استان نماید.
وی آسمان ارگ بم، باغ شاه‌زاده‌ی ماهان، کویر شهداد و ارگ راین را برای رصد ستاره‌ها بسیار مناسب دانست.
معاون گردشگری اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز با بیان این که گردشگری نجومی علاقه‌مندان خاص خود را دارد، گفت: توسعه‌ی این صنعت به امکانات و زیرساخت‌های ویژه‌ای احتیاج دارد و هم‌چنین زمان مناسب و شرایط طبیعی را نیز می‌طلبد.
محمدحسین تجلی افزود: تنها اتفاق مهم در حوزه‌ی نجوم در استان کرمان، چهارمین رقابت ملی صوفی بود که حدود یک ماه قبل در شهداد برگزار شد.
وی در خصوص مزیت‌های وجود زیرساخت‌هایی از جمله تلسکوپ در کنار آثار تاریخی و طبیعی استان گفت: وقتی که زیرساخت‌ها برای رصد آسمان مهیا باشد، برنامه‌های گردشگری استان متنوع‌تر می‌شود و ماندگاری گردش‌گران در استان نیز افزایش می‌یابد.
تجلی ادامه داد: این امر باعث افزایش رضایت‌مندی گردش‌گران می‌شود و به توسعه و سودآوری این صنعت در استان کمک می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه این امکانات در کنار جاذبه‌های تاریخی و طبیعی استان مهیا شده است، گفت: تاکنون در این خصوص فعالیتی صورت نگرفته است اما برگزاری چهارمین رقابت ملی صوفی در استان ما را به این نتیجه رساند که در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهیم.
وی ادامه داد: مطالعات مقدماتی در این خصوص انجام گرفته است و در نظر داریم طی برگزاری جلساتی با دست‌اندرکاران نجوم آماتور استان و بخش خصوصی راه‌کارهای مناسب برای ایجاد این صنعت را ارزیابی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: در کنار آثار تاریخی می‌توان امکاناتی را برای بخش خصوصی فراهم کرد تا در این خصوص سرمایه‌گذاری نمایند.
تجلی در پاسخ به این که در صورت عدم تمایل بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش آیا راه‌کارهایی اندیشیده‌اید، گفت: اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به منظور تشویق بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش ضمن ارائه‌ی مجوز و انجام هماهنگی‌های لازم با سایر ارگان‌های دولتی، تسهیلاتی را به بخش خصوصی ارائه خواهد کرد.
تجلی در پاسخ به این که آیا کرمان قابلیت تبدیل شدن به پایتخت آستروتوریسم ایران را دارد، گفت: به نظر من این موقعیت را دارد؛ اما نمی‌توان بدون انجام مطالعات و بررسی‌های علمی در این خصوص اظهارنظر کرد. باید مطالعات علمی لازم برای اظهارنظر قطعی در این خصوص انجام گیرد.
وی در خصوص وجود امنیت در استان گفت: در حال حاضر در مناطقی که قابلیت رصد آسمان وجود دارد، امنیت کامل برقرار است.
وی هم‌چنین از برگزاری جشنواره‌ای کشوری در کویر شهداد خبر داد و گفت: در این جشنواره که از صبح روز 27 آبان ماه در جوار کلوت‌ها آغاز می‌شود و تا شب ادامه دارد، آسمان شب کویر را به شرکت‌کنندگان معرفی خواهیم کرد.
تجلی خاطرنشان کرد: در حال حاضر در باغ شاهزاده، ارگ راین، ارگ بم و کلوت‌ها بسیاری از زیرساخت‌های لازم برای گردشگری نجومی مهیا است که باید وسایل مورد نیاز برای رصد آسمان نیز در این مکان‌ها فراهم شود.
وی با بیان این که اجرای این طرح در برنامه‌ی بودجه‌ی سال 90 این اداره‌ی کل پیش‌بینی نشده است، گفت: در سال 91 می‌توان این طرح‌ها را در برنامه‌ی بودجه این اداره‌ی کل پیش‌بینی کرد.
اما داشتن آسمانی پرستاره، تنوع و فراوانی جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و طبیعی، وجود راه‌های مناسب دسترسی به مکان‌های تاریخی، وجود زیرساخت‌های لازم در کنار آثار تاریخی و طبیعی و پایین بودن حد قدر ستاره که از جمله مزیت‌های موجود برای ایجاد صنعت آستروتوریسم است، به تنهایی کافی نیست؛ بایستی با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری و توجه مسئولان برای ایجاد، گسترش و توسعه‌ی این صنعت کوشید. آن وقت است که تبدیل شهر ستاره‌ها به پایتخت آستروتوریسم ایران دور از دسترس نیست.
به این نکته هم باید توجه کرد که استان‌های دیگر از جمله خراسان جنوبی با ایجاد نخستین سایت گردشگری نجومی کشور که دارای تلسکوپ‌‌های 8 و 12 اینچی است و استان فارس با ایجاد امکان رصد آسمان در کنار آثار تاریخی خود و هم‌چنین برخی از استان‌های دیگر با انجام اقدامات گوناگون در این راستا، از استان کرمان پیشی گرفته‌اند.
با این‌حال استان کرمان از این مقوله زیاد عقب نمانده است و با ایجاد یکی از بزرگ‌ترین رصدخانههای کشور در کرمان (در سه‌راهی راین، بم و ماهان در زمینی به مساحت 170 هکتار) و خریداری یک تلسکوپ 32 اینچی برای این رصدخانه و مهیا کردن زمین محل احداث این رصدخانه (1) سعی در کاهش این فاصله دارد.
تنها مسئولان استان هستند که باید همت کنند و با برنامه‌ریزی صحیح به منظور ایجاد زیرساخت‌های نجومی و هموار کردن راه‌های توسعه‌ی این شاخه از صنعت گردشگری، در برنامه‌ای سه تا چهار ساله رشد و توسعه‌ی گردشگری نجومی در استان و در کنار آن اشتغال‌زایی را برای استان فراهم کنند و از طریق این نعمت خدادادی، بهره‌ی فراوان برده و این جاذبهی طبیعی را به همه‌ی کشور و حتی جهان معرفی کنند.
1ـ احداث یکی از بزرگ‌ترین رصدخانههای کشور در کرمان، شنبه 29 شهریور 90 در سایت خبری کرنا
(مصاحبه ای اختصاصی ومشترک با سینا رحیم پور مدیر خانه نجوم استان کرمان ومحمد حسین تجلی،معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی وگردشگری استان کرمان)
شهلا پور امیری
خبرنگارهفته نامه کرمانشهر کرمان(منتشر شده در هفته نامه کرمانشهر وسایت خبری کرنا)
خبرنگارهفته نامه کرمانشهر کرمان(منتشر شده در هفته نامه کرمانشهر وسایت خبری کرنا)
